“Deze tijd vraagt om een nieuw perspectief op leiderschap. Te veel gericht op efficiëntie en op onze rollen en functies zijn we de plek van de mens in onze organisaties uit het oog verloren. Er is meer menselijkheid op de werkvloer nodig”, zegt Ralph Blom, directeur van vanHarte&Lingsma.

Harder werken werkt niet meer. We hebben maatschappelijk veel uitdagingen die ons ook iets te leren hebben. Juist daar waar we frustratie en spanning ervaren, liggen ook nieuwe kansen en mogelijkheden. Onze maatschappelijke uitdagingen vragen van mensen in organisaties om nieuwe bewegingen te maken. Niet proberen zelf zo snel en efficiënt als de technologie worden, maar stoppen met doorgaan en durven vertragen: afstand nemen, vragen stellen, luisteren; uit reactiviteit gaan.

Menszijn in je leiderschap

Human Leadership is leidinggeven door het bewust inzetten en ontwikkelen van je menselijke vaardigheden, zoals luisteren, vragen, onderzoekend en lerend zijn. We zijn gaan denken dat je leidinggevende bent. Maar je bent eerst en vooral mens. Als de focus te veel op onze rol komt te liggen, kunnen we ons afgesloten gaan voelen. Van onszelf en van de ander. Dat geldt voor werknemers, maar ook voor leidinggevenden. Ik heb me als leider ook wel ‘s eenzaam gevoeld omdat anderen mij vooral als directeur zagen in plaats van als mens. Als human leader neem je niet langer een rol aan, maar geef je leiding vanuit je hele mens-zijn. Je bent je bewust van al je authentieke vermogens, maar ook van je kwetsbaarheden. Als leider weegt jouw stem door je positie zwaarder dan die van de rest van de groep. Dit is iets waar leidinggevenden zich vaak niet bewust van zijn. Jouw invloed is groot, hoe ga je daarmee om? Daar bewust naar kijken en mee leren werken; ook dat is human leadership.

Een human leader creëert geen overdruk, maar ruimte

Veel leiders zijn gefixeerd geraakt op hun positie en taken. Alleen je leidinggevende rol is niet meer toereikend. Veel bedrijfsculturen staan onder druk door veelheid, snelheid, onzekerheid en complexiteit. Met top-down management ontstaat er vaak alleen maar nog meer druk. Een human leader creëert geen overdruk, maar ruimte, en kan zich soepel bewegen tussen het menselijke en het leidinggevende.

Nieuwe antwoorden vanuit niet-weten

Toen ik als directeur begon bij vanHarte&Lingsma wilde ik de organisatie en de mensen intrinsiek begrijpen. Ik had een veranderopdracht: wat is ons bestaansrecht na 35 jaar? Ik merkte dat ik vooral vragen had en geen antwoorden: ik wist het niet. Dat niet-weten heb ik bewust ingezet in mijn leiderschap. Dat was ook lastig, want ik merkte dat veel mensen sturing verwachtten of antwoorden omdat ze dat gewend waren. Maar als ik te snel antwoorden gaf, kwamen die vooral voort uit mijn bias en kon ik op dat moment eigenlijk niet meer horen wat er werkelijk gevraagd en gezegd werd. Door te gaan vragen en luisteren konden er vanuit de organisatie nieuwe en echte antwoorden ontstaan.

Gezamenlijke wijsheid

Ik durf nu mijn nieuwsgierigheid steeds meer ruimte te geven en op het proces te vertrouwen. Niet te snel conclusies trekken, maar eerst afstand nemen en kijken: waar komt dit vandaan, hoe zit dit? Het is meer duiden dan vinden. Ik oefen om vaker mijn mond te houden. Luisteren is een enorm onderschatte vaardigheid voor leidinggevenden en ook iets dat we echt moeten leren. Luisteren zonder oordelen. Eerst even in- en uitademen. Zodat we niet de hele tijd automatisch reageren als er iets gezegd wordt. Door alle stemmen in de organisatie te horen is er een gezamenlijke wijsheid naar boven gekomen.

Hoe de mens in organisaties verloren is geraakt

De hoeveelheid beleid, complexiteit en resultaatgerichtheid in grote organisaties maakt dat we zijn vastgelopen in structuren. Het menselijke staat dagelijks onder druk, dat merk ik zelf ook. Alleen al de stroom aan informatie, alle berichten die ik krijg van media en platforms die bedoeld zijn om een betere connectiviteit tot stand te brengen, scheppen paradoxaal veel afstand tussen mensen. Ook in combinatie met het hybride werken zien veel organisaties de betrokkenheid van werknemers in hoog tempo achteruitgaan. Het hart doet niet meer mee.
Steeds meer mensen kunnen niet meer en willen het zo ook niet meer. Kijk naar een trend als quiet quitting, waarbij werknemers taken nog wel uitvoeren, maar van binnen totaal zijn uitgecheckt. Als je geen menselijkheid biedt, hoef je het ook niet terug te verwachten.

Liefdevol activisme

In sommige sectoren blijft een klassieke vorm van management nodig, denk alleen al aan de brandweer of spoedeisende hulp. Zonder duidelijke hiërarchie zou het hier zelfs levensgevaarlijk zijn. Maar in veel branches schiet die klassieke stijl van leidinggeven tekort. De spreadsheets en kpi’s blijven belangrijk, maar we beginnen te zien dat er een balans moet zijn. Alleen maar nog harder rennen werkt niet meer. De rek is eruit. En er is iets verloren gegaan: de menselijke verbinding en wijsheid tegenover alle technologische connectiviteit. Daarmee bedoel ik ook de verbinding met onszelf. We zijn geen wandelende hoofden, we hebben ook een lichaam. En een hart. Door als leidinggevende je hele mens-zijn aan te wenden, zet je anderen aan om dat ook te doen. Een vorm van liefdevol activisme.

Veranderen kun je leren

Een nieuw perspectief op leiderschap vraagt om verandering. Verandering is eigenlijk niet meer dan een verstoring van patronen. Het is oefenen om die bestaande patronen te doorbreken en het nieuwe aan te leren. Daarvoor is een bepaalde mate van veiligheid nodig. In onze leiderschapsopleiding de KIM, een opleiding die wij al meer dan 30 jaar geven, bieden wij zo’n veilige plek. Als human leader draag je hiervoor ook verantwoordelijkheid. Anders ontstaat er geen vertrouwen en durven mensen niet te veranderen. Vaardigheden als waardering uiten en compassie zijn hierbij enorm belangrijk. Een safe space schept een brave space, waar mensen durven een ander geluid te laten horen of het anders te doen, zodat anderen daar weer van kunnen leren.

De mens die lerend is, leidt

Een organisatie is een samenleving in het klein. Eigenlijk zou elke organisatie een omgeving voor menselijk leiderschap moeten zijn. Een plek waar je ook mag leren en proberen, om juist van daaruit verbinding, vernieuwing en groei te laten ontstaan. Die wisselwerking, daar wordt iedereen beter van.
Misschien is het belangrijkste inzicht van human leadership wel dat ook jij als mens continu lerend bent. En dat je dat ook moet zijn, wil je je organisatie een toekomst bieden. Want verandering is een constante geworden op de werkvloer en in onze samenleving. Daarom zal juist degene die lerend is, leidend zijn.

Tekst: Gitta de Leeuw | Foto: Jeroen van Kooten