De ontwikkeling van (zelfsturende) teams

Hoe kan het dat je in je vorige functie een team aanstuurde dat op rolletjes liep en dat je nu te maken hebt met een team dat je alleen maar verwachtingsvol blijft aankijken wanneer je in een vergadering om input vraagt? Wat kun je doen om je team verder te brengen in zelfstandigheid en de samenwerking met elkaar en wat kun je soms beter laten? “Together Everyone Achieves More” is vaak minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Inzicht hebben in de fasen van groepsontwikkeling en de invloed die je daar op hebt als leider kan dan helpen.

In onze leiderschapstrainingen hebben veel deelnemers leerdoelen die gaan over hoe ze hun team meer zelfsturend kunnen maken. Wanneer ze dan uitleg krijgen over de groepsontwikkelingsfasen die Tuckman heeft beschreven, ontdekken ze vaak dat zijzelf de belangrijkste sleutel voor deze ontwikkeling zijn.

Ze komen er bijvoorbeeld achter dat ze:

  • zelf onvoldoende duidelijke doelen en kaders hebben gesteld (in de veronderstelling dat het team dit zelf toch wel zou snappen),
  • zich geen raad weten met een negatieve sfeer die in het team heerst (en blijven hier dan angstvallig op inhoud omheen manoeuvreren),
  • het toch wel heel spannend vinden om de controle los te laten en het team de ruimte te geven om (van haar fouten) te leren (omdat ze het inhoudelijke resultaat boven alles blijven zetten).

Grofweg zijn dit de drie belangrijkste dingen waarmee een leidinggevende de ontwikkeling van zijn team kan ‘vernachelen’, zoals teamcoach Marijke Lingsma dit noemt. Ze vormen namelijk de drie belangrijkste voorwaarden voor een team om verder te komen in haar ontwikkeling.

Groepsontwikkelingsfasen

Dit wordt duidelijk aan de hand van de groepsontwikkelingsfasen van Tuckman:

1. Oriëntatiefase (Forming)

In deze fase wordt de groep gevormd. De groep is onzeker over wat er wordt verwacht, afwachtend en afhankelijk van de leidinggevende, taakgericht, weinig relatiegericht en heeft behoefte aan structuur.
Maak als leidinggevende de taak, doelstellingen en je verwachting duidelijk. Geef grenzen aan.
Zorg dat er gelegenheid is om kennis met elkaar te maken, zowel op vakinhoudelijk als ook op meer informeel gebied. Besef dat je in deze fase gestalte moet geven aan de ruwe vorm; zoals jij graag wilt dat er wordt gewerkt.

2. Conflictfase (Storming)

Thema’s in deze fase zijn: wie is bepalend voor wat er gebeurt, wat zijn de groepsnormen en waarden en hoe ga je om met de spanning tussen wat wil ik en wat wil jij? Kenmerkend in deze fase is dat er een discrepantie tussen verwachtingen en werkelijkheid wordt ervaren, er negatieve reacties op de leiding en op elkaar zijn, dat taken en doelstellingen ter discussie worden gesteld en dat er een daling van motivatie en inzet waarneembaar is. Vaak komt de groep in deze fase in een dip omdat zaken niet uitgesproken worden. Men ervaart van alles, maar houdt het voor zich.

In deze fase komt het aan op je eigen vermogen als leidinggevende om de zaken eens van een afstandje te bekijken. Aan de ene kant moet je aanwezig zijn om in te grijpen wanneer nodig en de groepsleden duidelijk maken hoe ze effectiever met hun verschil van mening om zouden kunnen gaan. Aan de andere kant is het nuttig om wat meer naar de achtergrond te gaan, de mensen de ruimte te geven om daadwerkelijk met elkaar aan de slag te gaan, waardoor de onderlinge verhoudingen ook boven tafel kunnen komen. Wanneer de motivatie te veel daalt, kan het nodig zijn dat je uitlegt wat er aan de hand is en moedig je aan de zaken uit te praten. Pas in deze fase vooral op dat jíj niet de problemen gaat oplossen! Belangrijk is dat je zelf beseft dat conflicten erbij horen en het team verder zullen helpen.

3. Oplossing in samenwerkingsfase (Norming)

Wanneer de onvrede op constructieve wijze wordt benut, stroomt het groepsproces door naar de fase van oplossing in samenwerking. De verschillen mogen er zijn, er begint balans te komen tussen eigenbelang en groepsbelang. Het is de groepsleden duidelijk geworden hoe belangrijk het is dat ze elkaar feedback geven en dat conflicten uitgepraat en niet vermeden moeten worden.
In deze fase begint er gezamenlijkheid te komen, werkt men zowel relatiegericht als taakgericht, en nemen waardering, vertrouwen, plezier én productiviteit toe.

Nu komt het vooral aan op het fundament dat je hebt weten te leggen. Vertrouw je erop dat de groep in toenemende mate zelf zaken oplost? De groep heeft nu vooral bevestiging nodig. Laat je vooral niet te veel verleiden bij problemen zelf de oplossing te genereren. Laat je ook niet verleiden om afzonderlijk groepsleden aan het handje te houden. Spreek mensen aan op hun eigen kennis en kunde.

4. Autonomiefase (Performing)

De groep weet steeds beter wat ze aan elkaar heeft. De energie kan ten volle gericht worden op de taak en doelstelling. De ‘regels’ en verhoudingen zijn uitgekristalliseerd en geaccepteerd.
In een autonome groep is er balans tussen taak- en relatiegericht werken, worden de verantwoordelijkheden en bevoegdheden adequaat gehanteerd, spreekt men elkaar aan en geeft feedback, is er gezamenlijke verantwoordelijkheid en werkt men samen om resultaten te bereiken.

Ook in deze fase blijf je uiteraard verantwoordelijk voor controle op de gevraagde output. Je bent op de achtergrond aanwezig, je houdt je ogen open en je bent beschikbaar voor advies. Het contact verloopt vooral in de informele sfeer. Het blijft belangrijk condities te scheppen waarin de groep zich kan blijven ontwikkelen. Dit betekent naast productie ook tijd en geld investeren in het belang van uitwisseling en samenwerking.

Proces

Bovenstaande is geen lineair proces, terugval is mogelijk. Bij veranderingen in de personele samenstelling of bij wijziging van taak dan wel doelstelling van het team begint de groep sowieso aan een nieuwe oriëntatiefase. Het toegenomen lerend vermogen van het team zal helpen om de terugkerende groepsontwikkelingsfasen sneller en makkelijker te doorlopen.

Wil je meer weten over groepsontwikkelingsfasen?

Download hieronder het hoofdstuk ‘Teambuilding en Groepsontwikkeling’ uit ons boek Leidmotief!

Download bijlage

{{ currentTab.tab_naam }}


{{ field.naam }} *

    {{ name }}



{{ field.naam }}

{{ field.omschrijving }}

Vorige

Je gegevens worden verstuurd. Even geduld alstublieft...