Appreciative Inquiry – het verhaal van de ander
Een interview met Joep de Jong en Sandor Penninga naar aanleiding van hun bijdrage aan het CongresvoorCoaching van SchoolvoorCoaching, door Caroline Linssen.
AC, AI, de 4 D’s, Wall of Wonder… het lijkt wel alsof de mensen tijdens je lezing een science fiction-Hollywoodfilm binnenstappen! Is het een Amerikaanse vondst?
Joep de Jong: “Eigenlijk is het meer een bij elkaar komen van stromingen en filosofieën die al op veel plaatsen bestonden. Maar dat is inderdaad in de jaren tachtig allemaal bij elkaar gebracht door een Amerikaan, David Cooperrider. Tijdens zijn afstudeeronderzoek in het ziekenhuis van Cleveland ontdekte hij grote verschillen in het functioneren van de diverse afdelingen. Bij goed functionerende afdelingen speelde waardering en het met elkaar zoeken naar dingen die werkten een grote rol. Cooperrider en anderen hebben onderzocht of dat toeval was, of dat daar structuur in zat. Zij legden de link met het sociaal constructionisme, en zo is een stroming ontstaan die uitgaat van de kracht in de goede verhalen van mensen. Daar is in 1987 de term Appreciative Inquiry ofwel AI uit geboren. AI is ontwikkeld voor groepen, maar je kunt het ook toepassen in één op één coachingsituaties. Dat noemen we Appreciative Coaching, AC. Er zijn daaruit trouwens nog veel meer toepassingen ontstaan, bijvoorbeeld Waarderend Leiderschap.”
Kun je ook die magische term Wall of Wonder uitleggen?
“Binnen AI erken je de kracht en het belang van het thema, datgene waar het echt over moet gaan. Het bepalen van dat thema is dus belangrijk. De Wall of Wonder is een manier om mensen uit te nodigen belevenissen uit het verleden, heden en toekomst letterlijk op een muur te verbeelden. Een voorbeeld: met zeventien hulpverleningsorganisaties zijn we eens in het stadskantoor in Amsterdam op zoek gegaan naar de thema’s die er speelden rondom huiselijk geweld. De grootste muur, zo’n tien meter lang, hebben we met papier bekleed en alle mensen mochten daar hun belevingen opschrijven. Uit al die verhalen kwamen vanzelf de belangrijke thema’s naar boven. Op basis van een of meerdere van die thema’s ga je elkaar interviewen, op zoek naar de kracht in je verhalen.”
En de 4 D’s zijn vast niet de vier dimensies…
“Nee hoor, die staan voor Discovery, Dream, Design en Destiny. Je gebruikt de 4 D’s als structuur. In de Discovery-fase vertel je elkaar één op één het beste verhaal over een thema. In het verleden zit vaak veel pijn maar ook altijd veel wat goed is gegaan. Je gaat dus met elkaar uitvinden wat die goede elementen zijn en hoe je die kunt gebruiken. Om te ontdekken wat er allemaal mogelijk zou zijn gebruik je de Dream-fase: hoe ziet de wereld rond het thema er op zijn best uit? Kijk naar de goede elementen die iets succesvol maken en naar je droombeeld hoe dat er uit zou zien. In de Designfase ga je die droom concretiseren. We noemen dat een ‘provocative statement’, bijvoorbeeld: ‘Elk interview dat ik doe is een goed interview omdat…’ Je formuleert dat bewust in de tegenwoordige tijd en niet in de toekomst. Het uitdagende daaraan is dat het natuurlijk nu nog niet zo is, maar die constructie in de tegenwoordige tijd helpt wel die werkelijkheid creëren. De Destiny-fase ten slotte is de toekomst: “Ik weet nu hoe een goed interview eruitziet. Wat ga ik nu doen om te zorgen dat dat daadwerkelijk gebeurt?”
Zo’n AI-interventie klinkt als een lang proces.
“Dat valt mee, je kunt het hele proces in een dag doorlopen. Maar je kunt er ook voor kiezen daar een paar dagen de tijd voor te nemen.”
Wat is er nou anders aan AI in vergelijking met andere coachmethoden?
“Het is niet iets nieuws of bijzonders. In ‘Appreciative Inquiry: A positive approach of change’ noemt Edwin Thomas het een toevoeging aan het coachingstuk. Hij stelt ook de vraag of coaching een methodiek is, het hanteren van uitgangspunten, of dat je leeft vanuit een bepaalde filosofie. Ik heb daar geen antwoord op. Ik vind de vraag op zich interessanter in een tijd dat coaching enorm populair wordt. Iedereen kan coachen lijkt het wel, maar dat doet het vak tekort. Goede coaches kijken op een liefdevolle en respectvolle manier naar mensen en geven duidelijk grenzen aan. Coachen vergt ook wat van je vermogen om te delen, om te co-creëren. Met AI stel je algemene vragen, en niet alleen rond coaching. Als je gebruikmaakt van de vier D’s in een coachtraject, dan ga je door alle verschillende fasen heen van verleden, heden en toekomst. Dat is een wezenlijke toevoeging die je in andere coachingtrajecten niet tegenkomt. Het delen van verhalen in de Discovery-fase betekent ook dat er altijd een positieve verbinding is, een bereidheid om te delen. Maar AI kun je ook gewoon zonder coach onder elkaar gebruiken in een organisatie, of begeleid door een trainer. Bijvoorbeeld als je een probleem hebt met de communicatie in je team.”
Waar gebruik je AI voor?
“Het is vrijwel overal toepasbaar waar mensen spanningen in relaties en situaties ervaren, omdat het een andere manier van kijken oplevert. Alleen bij problemen in de technische sfeer werkt het niet. Als je auto het niet meer doet, wil je niet dat de garagehouder je vraagt om je mooiste verhaal over die auto te vertellen… Maar als de garagehouder met zijn team wat wil doen aan klantvriendelijkheid en service, kan dat weer wel: het mooiste verhaal over de klant geeft een andere energie dan het analyseren van het ellendige probleem dat de klanten wegblijven.”
Vertel jouw beste verhaal over AI eens.
“Ik heb al heel wat verschillende managementbanen gehad in mijn leven, want na een jaar of zeven word ik altijd rusteloos en wil ik weer eens wat anders. Mijn mooiste verhalen komen van oud-medewerkers. Mijn zoeken naar de kracht en de kern bij mensen, de ander helpen zijn kern te ontdekken, heeft ertoe geleid dat ik nog steeds contact heb met een hele reeks van medewerkers die hun eigen weg zijn gegaan, net als ik hun dromen hebben gevolgd en gelukkig zijn geworden.”
Voor wie is jullie presentatie tijdens het CongresvoorCoaching interessant?
“Voor iedereen die op zoek is naar zijn eigen kern en anderen wil helpen zoeken naar hun kern. En mensen die nog meer waarde willen toevoegen aan eigen coachen. Na een lezing over Waarderend Leiderschap in New York vroeg een vrouw me ooit eens: wat kan ik hier mee? Mijn antwoord was: dit helpt u om te vertragen. Ik had net het boek ‘De vertraagde tijd’ van Arnold Cornelis gelezen. Dat gaat over balans brengen in je leven. In deze tijd gaan dingen steeds sneller en moet er steeds meer in minder tijd gebeuren. Mensen zoeken de extremen op, en een van de grootste uitdagingen is dat we daardoor onze balans kwijtraken. Dat veroorzaakt stress. Goede coaches, facilitators en leiders hebben gemeen dat ze snappen hoe ze moeten vertragen. Het één op één vertellen van verhalen is een vorm van vertraging die de balans herstelt. Ik kom zelf uit de IT en sta open voor alle nieuwe, snelle ontwikkelingen, en tegelijkertijd zorg ik ervoor de balans te bewaken.”
Hoe gaan jullie de presentatie aanpakken?
“Weten we nog niet precies! Het kan zijn dat Sandor Penninga en ik een dialoog gaan voeren over AC. ‘Death by powerpoint’ is een veelvoorkomende ziekte op congressen, dus dat doen we in ieder geval niet. Misschien laten we het de deelnemers ook gewoon beleven hoe het werkt.”
Wat nemen deelnemers mee naar huis?
“Een idee hoe je op andere manieren naar dingen kunt kijken. Daar komt het sociaal constructionisme weer om de hoek: er bestaat geen objectieve werkelijkheid, alleen de werkelijkheid die we met elkaar creëren. Vanuit AI zeggen we: laat dat idee van een objectieve werkelijkheid los, durf te luisteren naar het verhaal van de ander en ga samen ontdekken hoe dat verder gaat. Veel mensen ervaren dat als een feestje. Dus je neemt in ieder geval wat ideeën mee naar huis voor het organiseren van jouw eigen feestje!”
Dit interview vind je ook op de site van SchoolvoorCoaching.