De juiste plek zorgt voor actie

Mijn slee glijdt al twee dagen door de stille bossen van Zweeds Lapland. Linda, de gids met haar span, voorop. Iedereen beschikt over een eigen span van vier honden. Direct voor mijn slee lopen vader Torx en zoon Leipo. Rechtsvoor loopt Louis. Een jonge reu van twee jaar oud, net pup af dus. Voor hem is zijn eerste tocht een groot feest. Linksvoor loopt mijn leidhond Frida. Frida is zeven jaar, oersterk, een beetje schuchter in de omgang. Ze reageert direct op mijn commando als we verder gaan. Van haar heb ik deze winter veel mogen leren. Hoewel haar taak gering is – we glijden achter onze gids aan – is zij wel de leider over mijn span. Mijn span is zo sterk dat ik voortdurend op de rem moet staan om te voorkomen dat Frida en Louis niet met hun poten onder de slee van onze voorganger terecht komen. Zo gleden we twee dagen door deze sprookjesachtige wereld.

Onrust en verwarring

De ochtend van dag drie start met de mededeling dat Frida niet heeft gegeten. “Niets bijzonders, gebeurt wel vaker”, zegt Linda. Als ik Frida uit haar hok ga halen, zit ze er treurig bij: haar oren naar achteren, haar kop omlaag. In het pandemonium van huilende en blaffende honden ga ik naast haar in de sneeuw zitten om contact te maken. Ik vraag me af wat er aan de hand is. Is ze ziek of heeft ze gewoon geen zin? Het enige wat ik kan doen, aangezien de hond geen Nederlands spreekt, is mezelf tot rust brengen in de chaos van het vertrek en me verbinden met haar. Dan, aarzelend, komt ze in beweging. Ik doe haar harnas aan, streel haar blonde vacht en samen zitten we nog even in de sneeuw. Dan staan we op en lopen naar de slee. Ze lijkt zowaar wat zin te krijgen. Dan ineens ontstaat er verwarring. Ik spring even bij om een andere slee te helpen, waardoor anderen mijn span klaarzetten.

Het is net voor vertrek. Horen en zien vergaat me in het gebrul van de honden. Alleen Frida zit weer treurig in elkaar gezakt in de sneeuw. ‘Wat is er toch?’, denk ik. Louis echter is opvallend levendig. Hij is er helemaal klaar voor. De gekte van het vertrek, maakt dat ik mijn gevoel van twijfel negeer. Terwijl we in beweging komen daalt de stilte weer neer over de groep. We glijden weer. Louis gaat helemaal los. Rechts naast hem sukkelt Frida wat mee in het span. Rechts? Rechts! Frida staat verkeerd opgesteld! ‘Nou ja’, denk ik nog, ‘dat is dan maar even zo’. Louis voelt zich de koning en lijkt wel tien centimeter gegroeid, luistert scherp naar mijn commando’s. Maar iedere keer als ik na een halt “Go, Louis” roep, lijkt het wel of Frida in elkaar kruipt. Frida staat niet op haar plek. Haar plek is ingenomen door een pup van twee. Vind je het gek dat ze zich ongelukkig voelt. En zij kan niet even van plek wisselen. Ze staat vast aan de lijn.

Verandering en verwarring

Bij de lunch wissel ik de twee van plek. De verandering is overweldigend. Binnen twee minuten leeft ze op. Haar staart komt omhoog, haar oren komen overeind. Haar hals strekt zich naar voren en ze rent weer als nooit tevoren. Louis op zijn beurt lijkt in verwarring en gaat steeds verder links op het pad lopen, Frida de berm indrukkend. Het span zoekt naar een nieuwe balans. Frida loopt minutenlang door de rulle sneeuw te ploeteren. Een tijd lang lijkt het haar niets uit te maken; tot ze het zat is. Met twee welgemikte grauwen wijst ze de brutale Louis zijn plek en komt terug op het pad. Louis voegt zich weer in zijn positie en gaat weer op rechtsvoor lopen. De balans is terug. En ik kan de rest van de rit weer op de rem gaan staan om ongelukken te voorkomen.

Ik denk nog vaak aan Frida. Ze bewees weer eens dat de leider de signalen van zijn mensen niet kan negeren. Ze wees me urenlang op het feit dat ze niet op de juiste plek stond en ik heb niet geluisterd. Haar motivatie zakte diep onder nul. De juiste plek zorgt voor actie. Niet lekker in je vel zitten is één ding, maar haar plek als leidhond ontnemen was te veel van het goede.

Een juiste plek zorgt voor actie

De plaats die iets of iemand inneemt in een systeem is bepalend voor de mate waarin hij of zij kan verbinden en invloed kan uitoefenen. Een juiste plek zorgt voor actie. Waarom zou je iets gaan doen als je nog geen plek hebt? Het is je veilige vertrekpunt, je bewijs van bestaansrecht, je welkom in de wereld. Het is zelfs een belangrijk onderdeel van onze identiteit. Deze wetmatigheid is zo fundamenteel dat we zelfs een aantal uitdrukkingen kennen die over dit fenomeen gaan. Je plek kennen. Iets een plaatsje geven. Iemand zijn plek wijzen. Ergens op je plek zijn.

Focus op omstandigheden

Frida kan haar plek niet onderzoeken of veranderen. Ze is een sledehond en heeft zich neer te leggen bij de omstandigheden. Wij mensen hebben daarentegen een keuze. Wij kunnen nadenken of onze plek klopt bij wie we willen zijn. Wij kunnen ons afvragen wat geen plek krijgt als ons werk niet vlot, onze samenwerking hapert, ons leven niet stroomt. Als leidinggevende kunnen we ons afvragen of je medewerker wel een juiste plek met bijbehorende taak heeft als hij moeilijk te motiveren is. Mijn tip: focus je als leidinggevende minder op de persoon en zijn competenties en meer op de het creëren van de juiste omstandigheden. Daar ligt het goud verborgen voor betrokkenheid, kracht en motivatie.

Hoe zijn jouw omstandigheden? Zit jij op je plek? Zitten jouw medewerkers op de goede plek?