Terug naar de bedoeling

De bedoeling is dat ik een blog schrijf. Oh nee, dat is de taak die ik heb. De bedoeling achter deze blog is, dat ik (we) jou als mens en organisatie help bij het vergroten van je eigen vermogen. En hier zit ik te worstelen met míjn vermogen… een blog te schrijven. Daar schort nogal wat aan vind ik zelf. En dat is lastig: allerlei eisen van hoe dit moet klinken, hoe het jou moet aanspreken zodat ik er trots op kan zijn. Mijn ego wil ook wat, zeg maar. Mijn ego houdt me weg van de bedoeling…

In organisaties houden ego’s ons wel vaker weg van de bedoeling. Met bedoeling heb ik het over de reden waarvoor een organisatie bestaat, haar bestaansrecht.
Als we bij de start van een dag team-coachen een rondje doen om te ‘landen’ (horen wat leeft, om het nodige aandacht te geven, opdat iedereen goed kan aansluiten), mondt dit wel eens uit in het bijpraten over de wandel van ego’s, managementwissels en besluiten van ‘hogerhand’. Er wordt geklaagd over collega’s die elkaar de tent uitvechten, werk dat blijft liggen, gebrek aan eigenaarschap bij medewerkers of teveel taken en targets die doel op zich zijn geworden. De reden waarvoor de organisatie bestaat -de klant- en hoe dát mensen bezielt, is in geen verhaal terug te vinden.

Een model uit het boek Verdraaide Organisaties werpt dan licht én geeft focus. Zo ziet het eruit:

Leefwereld en de bedoeling

We leven met zijn allen in een leefwereld, waar ieder naar eigen bezieling zichzelf leidt, meer of minder bewust. In organisaties doen we dat met een uiteindelijk bedoeling: toegevoegde waarde bieden voor de klant. Deze bedoeling vind je terug in het hart van het model.

Om een organisatie effectief te laten zijn, is het de kunst deze bedoeling zo inspirerend mogelijk te laten zijn. Dan is de kans het grootst dat deze bedoeling (de visie, waarden, purpose) professionals leidt. Wordt in een organisatie niet meer gewerkt met de bedoeling voor ogen, wat leidt er dan? Gewoonte? Ego? Toeval?

De systeemwereld

Wanneer problemen in de leefwereld voorkomen, worden vaak afspraken in het leven geroepen om de leefwereld te vergemakkelijken, denk bijvoorbeeld aan verkeersregels en stoplichten buiten. De systeemwereld verwijst in dit model naar: diverse afspraken, procedures, uiteenlopend van beleid tot targets, harkjes, standaardisering, tijdschrijven, pop-gesprekken, klanttevredenheidsmetingen enzovoort.
Wanneer werkt dit versterkend en wanneer verstorend in organisaties?

Denkrichting

Belangrijk in dit model is de pijl, die staat voor de denkrichting, van binnen naar buiten. Bij vastlopende organisaties blijkt een euvel de omkering van deze pijl. Dat wil zeggen dat systemen leidend zijn geworden, belangrijker en groter dan de uiteindelijke bedoeling van de organisatie Dat is de paarse krokodil: “Ja, daar staat ie…”.

Voor de zekerheid

Want zo werkt het: bij problemen in de leefwereld hebben we de neiging toe te voegen aan de systeemwereld. Nog een handtekening voor akkoord, nog een kwaliteitsmeting of target waaraan te voldoen. Met het beslissen tot zo’n extra protocol in de systeemwereld hebben we  ‘wat gedaan’. Dat voelt prettig, geeft bovendien de illusie van controle.
Wellicht ondanks goede bedoelingen: ego is aan het werk.

De systeemwereld zorgt ervoor dat je niet steeds opnieuw over zaken hoeft na te denken, daar heb je nu beleid voor. Gemakkelijk, maar ook gevaarlijk: doordat jij en je collega’s minder na hoeven te denken over optimale oplossingen en keuzemogelijkheden, verdwijnt de creativiteit en het eigenaarschap om eigen antwoorden te vinden in lijn met de bedoeling. Terwijl creativiteit regelmatig juist zo nodig is om écht het verschil te kunnen maken voor je klant, voor innovatie, de toekomst.

Creativiteit of een beetje in slaap gesukkeld

Creativiteit voor een zinvol doel brengt menig professional voldoening. Tenzij je langzamerhand door de ‘opvoeding’ binnen de organisatie gelooft dat die creativiteit niet van je gevraagd wordt, waardoor je het verleerde. Want zover kan het komen: we denken helemáál niet meer vanuit de bedoeling. We denken vanuit regeltjes, want daar worden we op aangestuurd en afgestraft. Of we steken vitale energie in het verzet hiertegen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? En toch: door teveel systemen en te weinig gesprek over de bedoeling, neemt eigenaarschap bij professionals steeds verder af.

Wantrouwen

Wat zegt het hebben of toevoegen van teveel systeemwereld over het vertrouwen dat er is in deze organisaties? Men gaat er blijkbaar vanuit dat mensen zelf onvoldoende gemotiveerd, noch de potentie hebben zelf antwoorden te formuleren in lijn met ‘de bedoeling’. Met vertrouwen dat niet wordt gegeven, kun je voorspellen wat volgt: wantrouwen roept wantrouwen op.

Hoe verder?

De handreiking die we uit het model halen is de kracht van ‘de bedoeling’, van een gewortelde visie en waarden. Deze maximaal te laden en tot leven brengen door het er met mensen over te hebben, deze in het NU herontdekken bij keuzes die je maakt, zoals waar je je tijd en aandacht aan geeft. Bovendien: spreken vanuit ‘de bedoeling’ geeft stevigheid in pittige contexten, maakt helder wat relevant is. Probeer het eens uit.
Dit is precies wat mij weer op gang bracht bij het schrijven van deze blog. Iets brengen waar ik in geloof, wat mij inspireert en voldoening geeft, zelf creatieve antwoorden vinden in lijn met de bedoeling van onze organisatie. Werkt ie voor jou? Ik hoop het van harte.

Het model en de theorie in deze blog zijn terug te vinden in het boek Verdraaide organisaties van Wouter Hart. Op verdraaideorganisaties.nl vind je meer informatie en achtergronden, en kan je het boek bestellen.