Navigeren door te dwalen

Hoe kun je navigeren in een onvoorspelbare, complexe en vaak verwarrende wereld?

Dat was één van de vragen die mij bezig heeft gehouden in het leveren aan een bijdrage op onze visie op leiderschap. Mijn aandacht was gewekt door het lezen over  Transformational Presence, een boek van Alan Seale (schrijver, coach, leraar en oprichter van het Center for Transformational Presence). Ik ga je meenemen in zijn visie en in mijn ervaringen!

Alan schrijft dat we erg geconditioneerd zijn om datgene wat niet werkt weg te duwen of te fixen. We nemen niet de tijd om naar de intelligentie of de boodschap te zoeken die via zo’n situatie onze aandacht probeert te trekken. Het vraagt als leider dus vooral vanuit nieuwsgierigheid te onderzoeken, zonder te weten wat je zal vinden. En er dus op vertrouwen dat je vanzelf wel een aanwijzing zal krijgen voor een volgende stap.

Hmmm … dus dan maar op de bank zitten en afwachten? Nee! Juist leren kijken, voelen, waarnemen wat er in de buitenwereld om je heen gebeurt en daarop een antwoord (durven) te geven. Ik noem dat ook wel ‘dwalen’. Jezelf dus toestaan het niet te weten, en er op te vertrouwen dat de antwoorden dan naar je toekomen!

Dwalen om te zien wat nodig is, om antwoord te geven en een oplossing te vinden. Dat vind ik best lastig in werktijd, het moet immers wel iets opleveren, toch?

Privé kan ik dit overigens prima. Ik vind het heerlijk door de stad te lopen zonder doel en te ontdekken wat er is, sferen te proeven, voor me uit te staren. Maar dwalen in werktijd? Dat kan toch niet? Daar word ik toch niet voor betaald? Mijn innerlijke gevecht (lees ongeduld) met het ongemak van het niet-weten, ken ik namelijk maar al te goed.

In het niet-weten stappen

Naast trainer ben ik ook kunstenaar, en dat vraag juist om in het niet-weten te stappen. Te creëren zonder dat ik precies weet wat het gaat worden. Als ik aan een installatie werk dan ontstaan vormen vaak intuïtief, of stel ik mezelf een vraag waarmee ik me in beeldexpressie wil uiten. Ik creëer iets, maak er foto’s van, leg het even weg en kijk er dan opnieuw naar. Ik dwaal dan gerust een aantal dagen in mijn atelier. En vanuit vertrouwen ontstaan er altijd antwoorden (lees: nieuwe vormen).

Dat vind ik als kunstenaar heerlijk. Maar in het werk dwalen? Dat kan toch niet, dat voelt heel ongemakkelijk. Oftewel: ik moet mezelf eerst permissie geven om te  dwalen in werktijd en te accepteren dat dit niet ineffectief en nutteloos is!

Volgens Alan Seale is dwalen om te navigeren in de huidige wereld, één van de competenties voor leiderschap. Navigeren in de zin van omgaan met de problemen die in de huidige wereld spelen. Zo schrijft hij dat -wanneer zich problemen voordoen- we vaak alleen kijken naar wat daarvan aan de oppervlakte zichtbaar is. We zoeken naar makkelijke oplossingen en kiezen voor het snelste, aantrekkelijkste resultaat. Als gevolg daarvan negeren we de toenemende druk onder de oppervlakte, die is ontstaan doordat centrale problemen onopgelost blijven. Daarbij maakt hij onderscheid tussen gecompliceerde en complexe problemen:

Gecompliceerde kwesties kun je vergelijken met een ingewikkelde knoop of een warrige kluwen. Er is een voorspelbare opeenvolging van oorzaak en gevolg. Je kunt in zo’n situatie of een omstandigheid jezelf erdoorheen ‘denken’ – door het te analyseren en te doorgronden. Welke kennis hebben we in huis? Welke keuze en handelingen hebben er toe geleid dat de huidige situatie is ontstaan?

Complexe situaties zijn situaties waar geen duidelijk oorzaak en gevolg is. In deze situaties gebeuren veel dingen tegelijk maar de verbanden daartussen zijn onduidelijk. De omgeving is vaak minder voorspelbaar en verandert snel. Dus werken met een plan van aanpak is moeilijk, zo niet onmogelijk. Complex heeft vooral betrekking op situaties waarin gevoelens, waarden, emoties, persoonlijke of professionele relaties, of maatschappelijke of organisatorische systemen een rol spelen.

Kun je het nog volgen?

Volgens Alan Seale komen we in onze maatschappij steeds meer complexe situaties tegen. En dat gaat waarschijnlijk nog veel erger worden! En die kunnen we dus niet alleen met ons denken oplossen. De situaties vragen om onze intuïtie veel meer te ontwikkelen en in te zetten. Onze intuïtie heeft een veel groter vermogen om met complexiteit om te gaan. Ze is ontworpen om te verkennen, te ontdekken, te observeren wat er gaande is, opkomende patronen te herkennen, verborgen boodschappen waar te nemen en verbanden te leggen tussen ogenschijnlijk ongerelateerde omstandigheden en gebeurtenissen.

Geef jezelf toestemming te mogen dwalen en vooral waar te nemen

En wat heeft het dwalen mij tot nu toe gebracht? Ik ben veel meer mijn intuïtie gaan inzetten, wat me hernieuwde inzichten heeft gebracht. Over hoe belangrijk het is om steeds op nieuw te blijven luisteren en nieuwsgierig te zijn. En wat het vraagt van mij hoe daarmee om te gaan. Zo dacht ik altijd dat het gezond is passie (mijn kunstenaarschap) en werk te scheiden. Ik drukte dat als het ware weg (compliceerde benadering), en zie nu in dat dit juíst voor mij een combi kan zijn om te navigeren in de huidige wereld. Ik ben benieuwd wat er dan ontstaat…