Over de leiderschapsparadox en de krassen op onze ziel

Als ik kijk naar de afgelopen vijf boeken die ik las, zijn ze, naast de biografie van Obama, allemaal van het genre ‘self help’. Niet verrassend. Ik houd zo van het onderzoek naar hoe de mens in elkaar steekt, hoe ik van daaruit een stapje verder kan geraken in het leren over mezelf en hoe ik stappen kan zetten om nog meer uit het leven te halen dan er al in zit. 

Zo heb ik de afgelopen maanden gelezen over loslaten, over schaamte, over vanuit een purpose leven, over het uitstellen van behoeften, over zelfliefde.  

Als assessmentpsycholoog heb ik regelmatig ontmoetingen met deelnemers waarbij we kijken naar hoe iemands karakterstructuur effect heeft op diens succes in de huidige (of gewenste) baan. We gaan dan in essentie op zoek naar de krassen op de ziel. Het Griekse werkwoord charasso betekent: kerven, insnijden, graveren. Dat is vaak een mooi, kwetsbaar en leerzaam proces. Dat onderzoek naar die eerste beweging die we als mens maken, zodra we een kras of kerf te verwerken hebben. Het is maar al te vaak, om niet te zeggen altijd, bepalend voor de keuzes die we maken in de rest van ons leven.  

De maakbaarheid van ons leven

Bij die ontmoetingen maak ik me dan ook vaak schuldig aan het idee dat, zodra we maar zicht hebben op die krassen, er meer ruimte ontstaat voor iets nieuws. Een nieuwe beweging. Een die er voor kan zorgen dat iemand beter, gelukkiger, gemakkelijker, met meerwaarde het werkende leven tegemoet zal treden. Het narratief dat ik hier dan bij volg is dat we, hoewel we met die krassen op onze ziel te dealen hebben, altijd een nieuw antwoord kunnen geven op die oude pijn. Dat we, als we maar onze eigen verantwoordelijkheid nemen, zelf in staat zijn om boven onze eigen beperkingen en die van onze omgeving uit te stijgen.  

En toch. Er zijn dagen dat ik het allemaal maar gedoe om niks vind. Dat idee van de eeuwige maakbaarheid van ons leven. Dat we in de illusie zitten dat wij degene zijn die ons leven bepalen. Wij. En niet de systemen waarin we leven. De contexten, omstandigheden, de beknellende omgevingen waarin we ons bevinden. Die ons zo omsluiten dat we niet eens in de gaten hebben dat we in die bubbel zitten.  

Die bubbel. Die is onvermijdelijk. De context is allesbepalend voor hoe we ons leven leiden. Ik acht het puur geluk en niets anders. Dat ik hier in de jaren ‘70 in Nederland ben geboren. Daar heeft mijn eigen verantwoordelijkheid geen zier mee te maken. Als je nagaat hoeveel toevalligheden er bij elkaar moesten komen om mij geboren te laten worden. Ik kan het bij die realisatie soms lastig rijmen met dat er zoiets is als daadwerkelijke invloed, impact, leiderschap. Dit leven….Het gebeurt gewoon. Niet dankzij, maar ondanks ons. 

En op goede dagen…. Dan lukt het me tussen die twee krachten in te zitten. Niet in de zogenaamde maakbaarheid en niet in de bijna gedesillusioneerde manier van fatalisme gelovend. Maar dat ik heel erg blij en gelukkig kan zijn met hoe het is. Hoe het nú is. In al zijn imperfectie. In al z’n morsigheid. Dan moet ik denken aan de uitspraak van Nietsche: 

Amor Fati is een Latijnse uitdrukking die zoveel betekent als ‘liefde voor het (nood)lot’, het liefhebben van dat wat onvermijdelijk is. 

Het helpt me dan om de paradox van de maakbaarheid en de overgave te kunnen overstijgen. Dat het er dus beide is. Ik die in staat is boven mezelf uit te stijgen en een beter persoon te worden dan ik gisteren was. En de onvermijdelijke invloed die de context heeft op mijn leven.  

Dus zie het niet als weer een self-help-quote. Maar heb lief wat is. En doe je best. Want het heeft toch geen enkele zin. 

Over de leiderschapsparadox en de krassen op onze ziel , geschreven door Danny van der Schoor.