Charisma werkt en werkt niet

Om de wereld zo goed mogelijk door de coronacrisis heen te krijgen, wordt van de diverse regeringsleiders sterk leiderschap gevraagd. Bij Van Harte & Lingsma trainen wij dagelijks professionals om vanuit persoonlijk leiderschap richting en betekenis te geven aan hun eigen ontwikkeling, aan teams, organisaties én aan de wereld.

Ik spreek als assessment adviseur vaak deelnemers die managementfuncties (willen) bekleden. Gevraagd naar wie op leiderschapsgebied hun grote voorbeeld is, worden regelmatig de namen van Martin Luther King, Barack Obama en Nelson Mandela genoemd. Sterke, charismatische leiders die vanuit visie en verbinding grote groepen mensen inspireren tijdens grote veranderingen of in crisissituaties. Als organisatiepsycholoog ben ik nieuwsgierig naar wat charismatisch leiderschap nu precies is, wat iemand die zo is, typeert, of dit type leiderschap per definitie sterk is en of een crisissituaties wel om charismatische leiders vraagt.

Charisma werkt en werkt niet

Charisma is een begrip dat afkomstig is uit het christendom. Mensen met charisma hebben een sterke aantrekkingskracht op (vele) mensen en zetten hen in beweging. De kracht van charismatische leiders is dat zij in staat zijn om anderen te inspireren om goed te presteren. Zij hebben een duidelijke visie over en focus op waar zij naar toe willen werken, weten dit goed te verwoorden en zich met een soort rust voor groepen te presenteren. Toch blijkt uit wetenschappelijke studies[1] dat (te veel) charismatisch leiderschap ook negatieve effecten kan hebben. Leiders kunnen zo overtuigd zijn van zichzelf, dat zij geloven in hun onfeilbaarheid. Hun zelfvertrouwen kan dan tot narcistisch, manipulatief gedrag leiden. Voor het veiligstellen van de leiderschapspositie kan de inzet van macht (positie, status, politiek gewin) de ontwikkeling van mensen en organisaties weldegelijk schaden. Toch blijkt dat in de huidige mondiale crisis veel leiders gehoor geven aan de roep om sterk leiderschap.

Excellent leiderschap

Charismatisch leiderschap inspireert in deze crisistijd (groepen) mensen om samen op te trekken. Vanuit ontstane verbinding wordt massaal gehoor gegeven aan de maatregelen die zijn opgelegd. Toch vraagt een crisisaanpak in mijn optiek ook om excellent leiderschap. Een excellente leider vraagt zich af wat er gezien de situatie echt nodig is. Een leider die zelf kritisch nadenkt, die zowel charismatisch (verbindend) als vanuit een moreel kompas denkt en handelt én qua besluitvorming en communicatie authentiek (oprecht, integer) optreedt. Dát is waar de crisis waar in wij nu zitten om vraagt. Dus charismatisch als dat klopt met de situatie: inspirerend waar het kan, instruerend waar het moet!

The bottom line

Leiderschap gaat dus over antwoord geven op wat zich nu afspeelt. Dat geldt niet alleen voor leiders. maar voor ons allen. Het gaat dus om persoonlijk leiderschap. En hier komen we op wat goed leiderschap eigenlijk inhoudt. Er zijn tientallen boeken geschreven en zelfs nog meer blogs. Dat geeft aan hoeveel interesse wij als mens in het thema leiderschap hebben. Dat is denk ik ook een van de redenen dat wij als leiderschapsinstituut er al 35 jaar mee bezig zijn. Niet als een bron van antwoorden over ‘hoe het zit’, maar vooral als een plek waar we ons vanuit waarneming en reflectie elke keer weer afvragen: ‘Wat is, gezien dit moment, het juiste antwoord?’ Het gaat over het nemen van morele en juiste beslissingen . Ik hoop in ieder geval dat jij, beste lezer, je vandaag afvraagt op basis waarvan jij beslissingen neemt.

[1] O.a. dr. J. Conger (‘The dark side of leadership’); professor R.J. House, R.J., & dr. J.M. Howell (‘Personality and Charismatic Leadership’); dr. G. Yukl (‘An evolutional weakness in transformational and charismatic leadership theories’)

Ontdek onze trainingen    Ontdek onze Assessments